ГА «Беларуская асацыяцыя журналістаў»

Фота www.cossa.ru

Размеркаванне роляў у грамадстве, заканадаўчыя гарантыі дзяржавы і арганізацыі, якія займаюцца пытаннямі гендэра, абмяркоўвалі ў Мінску на міжнароднай канферэнцыі "Забеспячэнне гендэрнай роўнасці ў грамадскім жыцці», арганізаванай пры ўдзеле Інфармацыйнага пункта Савета Еўропы ў Мінску, Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта і МЗС Беларусі.

І, калі з заканадаўствам, што гарантуе раўнапраўе мужчын і жанчын у Беларусі, не ўсё дрэнна, то ўстаноўкі і стэрэатыпы ў самім грамадстве пакуль выразна падзяляюць сацыяльныя ролі.

Рэспубліка Беларусь, ратыфікаваўшы Канвенцыю аб ліквідацыі ўсіх форм дыскрымінацыі ў дачыненні да жанчын, узяла на сябе абавязальніцтвы па яе выкананні, у тым ліку па забеспячэнні рэалізацыі ў заканадаўстве прадугледжаных у Канвенцыі патрабаванняў.

У большасці нарматыўных прававых актаў не вылучаецца забарона на дыскрымінацыю ў дачыненні да жанчын з выкарыстаннем фармулёвак, аналагічных выкарыстаным у Канвенцыі. Выключэнні ёсць толькі ў асобных актах.

У якасці прыкладу можна назваць артыкул 14 Працоўнага кодэкса.

Дарэчы, асобы, якія лічаць, што яны зведалі дыскрымінацыю ў сферы працоўных дачыненняў, мае права звярнуцца ў суд з адпаведнай заявай.

У астатніх актах альбо замацоўваецца прынцып роўнасці ўдзельнікаў пэўных праваадносін незалежна ад полу, альбо проста ўказваецца на права грамадзян здзяйсняць вызначаныя дзеянні без усялякай сувязі з палавой прыналежнасцю асобы. Гэта значыць, большасць актаў заканадаўства з'яўляюцца гендэрна-нейтральнымі.

Аднак, нягледзячы на ​​юрыдычнае замацаванне роўных правоў мужчын і жанчын, у розных сферах можна ўбачыць гендэрны дысбаланс. Перш за ўсё гэта тычыцца такіх сфер, як ключавыя дзяржаўныя пасады, прыём на працу, роўнае ўзнагароджанне за роўную працу, удзел у прадпрымальніцкай дзейнасці.

Ілюстрацыі першых палос беларускіх і малдаўскіх газет - пераважаюць выявы мужчын

Прафесія «змяняе пол»

Фонд ААН у галіне народанасельніцтва (ЮНФПА) прыводзіць такія лічбы: у 2013 годзе розніца намінальнай налічанай сярэднямесячнай зарплаты жанчын да зарплаты мужчын складала 74,5 %. Праблема аплаты працы мужчын і жанчын тыповая не толькі для Беларусі.

У цэлым у Беларусі жанчыны маюць больш высокі ўзровень адукацыі, чым мужчыны. Дыплом ВНУ ці сярэдняй спецыяльнай навучальнай установы маюць 55 % працуючых жанчын і 38% мужчын. Сярод занятых у эканоміцы доля працуючых жанчын з вышэйшай адукацыяй складае 26,9 %. Для мужчын аналагічны паказчык роўны 20,2 %.

З агульнай колькасці працуючых грамадзян Беларусі жанчын амаль 54 %. Адносная вага жанчын па рабочых спецыяльнасцях складае 43,7 %, жанчын-службоўцаў – 68,1%, кіраўнікоў – 46,5%, спецыялістаў – 74,2% (дадзеныя ЮНФПА).

Цікавы момант: як толькі прафесія робіцца высокааплатнай і прэстыжнай, яна становіцца «мужчынскай», і наадварот. Напрыклад, у сацыяльных сферах (педагогі, выхавальнікі ў дашкольных установах) занятыя жанчыны, у камерцыйных больш мужчын. Прыхільнікі гендэрнай роўнасці бачаць у гэтым дыскрымінацыю, аднак ёсць і процілеглы пункт гледжання – маўляў, жанчыны проста не вытрымліваюць канкурэнцыі.

Надзея Яфімава – кандыдат філасофскіх навук, дацэнт кафедры сацыяльнай камунікацыі БДУ, прывяла прыклад таго, як прафесія «змяняе пол»:

– Раней на факультэт прыкладной матэматыкі ў БДУ паступалі ў асноўным дзяўчаты, а хлопцы паступалі на класічную матэматыку. Зараз ФПМ – гэта праграмісты, мужчынскі факультэт. То бок, як толькі прафесія стала прэстыжнай, высокааплатнай, туды прыйшлі мужчыны. Я бачу праблему найперш у няправільнай або нізкай прафарыентацыі дзяўчат у школе. Таму што па статыстыцы дзяўчаты вучацца лепш, але ў выніку выбіраюць прафесіі, якія прадугледжваюць меншы ўзровень даходаў.

Дарэчы, ёсць даследаванні, якія паказваюць, што ў Беларусі ў буйным бізнэсе жанчыны займаюць 10-15%, а ў малым – каля 80%.

«Калі я вырасту, я не буду есці» (цытата з відэароліка)

Складана не пагадзіцца з тым, што беларускае грамадства само аднаўляе патрыярхальную мадэль, калі жанчыне адводзіцца роля ўпрыгожвання, маці, апякункі, а мужчыну – здабытчыка, кіраўніка, агрэсара. Цыркулюе цэлы шэраг стэрэатыпаў, якія знаходзяць сваё адлюстраванне ў тым ліку ў медыя.
Напрыклад такія: жанчына – дрэнны кіраўнік; жанчына – ахвяра; мужчына – дрэнны бацька.

У Беларусі ЮНІСЕФ і ЮНФПА праводзяць сацыяльныя кампаніі, накіраваныя супраць хатняга гвалту. І ў некаторых відэаматэрыялах ролю мужчыны проста дэманізавалі, сам тон рэкламнай кампаніі быў агрэсіўны, што выхоўвае стэрэатып мужчыны, як дрэннага бацькі, мужа. (Відэа і фота гэтай рэкламнай кампаніі)

Стэрэатып аб жаночай прыгажосці як 90-60-90 ў Беларусі вельмі ўстойлівы і падтрымліваецца самімі жанчынамі.

Пасля прагляду гэтага роліка Марцін ВАЛЕЦКІ, начальнік аддзела па дэмакратычным кіраванні і гендэрных пытаннях, БДІПЧ / АБСЕ заўважыў, што СМІ прапагандуюць вобразы, якія ім навязваюць рэкламадаўцы. І ў людзей ствараецца ўражанне, што рэальнасць такая ж, як і ў медыя.

«Але ці сапраўды СМІ адлюстроўваюць рэчаіснасць? Можа быць, яны сядзяць у кішэні ў рэкламадаўца? А ў выніку юныя дзяўчыны марнуюць каласальныя грошы на касметыку і вопратку. Можа быць, гэтыя грошы было б лепш пусціць на адукацыю?» – прапануе Валецкі альтэрнатыўныя спосабы пабудовы жыцця.

«Праблемы гендэра ў Беларусі абмяркоўваюцца ў вузкіх колах. Калі гэта выносіцца на больш шырокае абмеркаванне, слова гендэр становіцца ледзь не лаянкавым, – гаворыць Алена Якімовіч, дацэнт Беларускага нацыянальнага тэхнічнага ўніверсітэта, кандыдат філасофскіх навук. – Гендэрная адукацыя ўкаранялася ў Беларусі ў пачатку 2000 гадоў у асноўным праз прыватныя ВНУ. З уключэннем у Балонскую сістэму гендэрныя курсы нават там, дзе яны былі, зведзеныя да факультатываў».

Цяпер гендэрнымі адукацыйнымі праграмамі ў большасці выпадкаў займаюцца НДА.

Разам з тым, у дыскусіях удзельнікі канферэнцыі звярталі ўвагу, што стэрэатыпы з'яўляюцца носьбітамі каштоўнасцяў таго ці іншага грамадства. І не заўсёды трэба кардынальна ламаць грамадскую думку, устаноўкі.

Першым маніфестам фемінізму лічаць "Дэкларацыю правоў жанчыны і грамадзянкі", напісаную ў 1791 годзе пісьменніцай Алімпіяй дэ Гуж. У гэтым дакуменце было адкрыта сфармулявана патрабаванне ўсталяваць раўнапраўе жанчын і мужчын перад законам.

Артыкул 1 Дэкларацыі абвяшчаў: "Жанчына нараджаецца і застаецца свабоднай і раўнапраўнай з мужчынам перад законам".

Артыкул 6 развіваў гэтую думку: "Усе грамадзянкі і грамадзяне павінны мець роўны доступ да ўсіх грамадскіх ўшанаванняў і пасадаў, да ўсіх службаў, для чаго не павінна быць іншых перашкод, акрамя асабістых здольнасцяў і талентаў".

У заключэнні Алімпія дэ Гуж адзначала: "Калі жанчына мае права ўзысці на эшафот, то яна павінна мець права падняцца і на трыбуну".